Σύγχρονες μορφές της Ορθοδοξίας

Στην ιστορική διαδρομή της εκκλησίας έχουν εμφανισθεί μορφές πιστών και εναρέτων ανθρώπων, Κληρικών, Μοναχών και λαϊκών, που έχουν λάβει με διαφόρους τρόπους καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ιστορικού εκκλησιαστικού «γίγνεσθαι»· η αγαθή συμβολή καθενός από αυτούς υπήρξε διαφορετική στην εμπολίτευση της Ορθοδόξου Εκκλησίας: άλλοι διεκρίθησαν ως πνευματικοί πατέρες και εξομολόγοι, άλλοι ως ομολογητές της Πίστεως σε καιρούς διωγμών και αποστασίας, άλλοι ως απολογητές της εκκλησιαστικής αληθείας και θεολογίας, της μόνης σώζουσας, έναντι ποικίλων προπαγανδών και συκοφαντιών, στρατευμένων και μη. Άλλοι, τέλος, «τα μυστικά όπλα» του Αγίου Πνεύματος, μακράν από τα βλέμματα του κόσμου, αναλώθηκαν στην άσκηση και προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου, αγωνιζόμενοι εναντίον σκοτεινών δυνάμεων και υπεράνω της ανθρωπίνης φύσεως, ώστε δια των προσευχών τους, καταθέτοντας το περίσσευμα της αγάπης τους ως υστέρημα των υπέρ δύναμιν κόπων τους, άλλαξαν την ιστορία του κόσμου, τις απτές ιστορικές εξελίξεις, με εκ Θεού δύναμη αδιανόητη στους αμυήτους· για αυτούς η εκκλησιαστική συνείδηση και υμνογραφία μαρτυρούν ότι «ταις προσευχαίς αυτών την οικουμένην εστήριξαν».

Από τις εκκλησιαστικές αυτές προσωπικότητες, μερικών η αγιότητα ίσως μας παραμείνει άγνωστη η επισήμως ακήρυκτη μέχρι τη συντέλεια του αιώνος τούτου και θα γνωρίζουμε μόνο συγκεκριμένες πτυχές του έργου και της σύνολης πνευματικής αξίας τους, σύμφωνα με την ανεξιχνίαστη θέληση του Θεού. Άλλοι εξ αυτών, αν και ίσως δεν έφθασαν στην τελειότητα των χαρισμάτων τους και στην αγιότητα, όμως κατά τον βαθμό και την πρόοδο της αγάπης τους προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο, και της αφοσιώσεως προς  την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, δεν υστερήθηκαν της άνωθεν βοηθείας, στο έργο τους από Αυτόν που επιβλέπει τα πάντα· «οίδά σου τα έργα, ότι μικράν έχεις δύναμιν, και ετήρησάς μου τον λόγον και ουκ ηρνήσω το όνομά μου ... ότι ετήρησας τον λόγον της υπομονής μου, καγώ σε τηρήσω εκ της ώρας του πειρασμού της μελλούσης έρχεσθαι επί της οικουμένης όλης» (πρβλ. Αποκ. 3, 8.10)