Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος: Οι αμφιβολίες για την πίστη μας ΔΙΑΚΟΝΗΜΑ

 

Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος: Οι αμφιβολίες για την πίστη μας

4 Ιουνίου 2020

Άγιος Θεοφάνη ο Έγκλειστος.

Αμφιβολίες γύρω από το Θεό και την πίστη έχουν κάποτε-κάποτε σχεδόν όλοι. Μπορούν, ωστόσο, να τις διώξουν εύκολα με σκέψεις αντιρρητικές, που επιβεβαιώνουν την αλήθεια της θείας αποκαλύψεως για τον κόσμο και τον άνθρωπο: η τάξη και αρμονία του σύμπαντος, το θαύμα της ζωής, όλα τα άλλα υπερφυσικά και εξαίσια θαύματα του Κυρίου και των αγίων Του, πάνω απ’ όλα όμως ή μαρτυρία της συνειδήσεως των καλοπροαίρετων και αγνών ψυχών.

Τα εργα του Θεού, που μαρτυρούν για την ύπαρξη και την πρόνοια Του, έχουν πολλές πλευρές. Μια πλευρά είναι κατάφωτη και γι’ αυτό καταφανής. Μια άλλη είναι απλά φωτεινή και διακριτή. Αλλη είναι αμυδρόφωτη και δυσδιάκριτη. Άλλη πάλι είναι σκοτεινή και γι’ αυτό αόρατη. Την τελευταία τούτη πλευρά αφορούν οι αμφιβολίες. Έτσι, όμως, οικονόμησε τα πράγματα ό Κύριος, για να δοκιμάζεται ή ειλικρίνεια της αναζητήσεως Του από τις ψυχές μας, καθώς και η ταπείνωση μας. Βλέπετε, ο Θεός και τα εργα Του προσεγγίζονται και γνωρίζονται μόνο με την ταπείνωση.

Πιστεύετε πως όπου είναι ο Θεός και η αλήθεια Του, δηλαδή παντού, όλα θα πρέπει να πλημμυρίζουν με φως, να γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις, να εμπνέουν δυνατά τις ψυχές, να κραυγάζουν για τη θειότητά τους! Δεν αντιλαμβάνεστε οτι, με το να σκέφτεστε έτσι, θέλετε να καθορίζετε εσείς το πως πρέπει να ενεργεί ό Θεός;! Και τούτο, όπως αναμφίβολα θα συμφωνήσετε, είναι αδιανότητο, γιατί, αν συνέβαινε, θα διασάλευε τη φυσική τάξη των πραγμάτων.

Τα έργα του Θεού αυτά καθεαυτά είναι ακριβώς θεία, η θειότητά τους όμως είναι καλυμμένη μ’ ένα αόρατο παραπέτασμα. Γιατί; Έτσι θέλησε ο Θεός -τούτο μόνο έχω να πώ. Οι βουλές της θείας Σοφίας και Αγάπης είναι ανεξιχνίαστες. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πάντως, πως ανέκφραστη ομορφιά και άπλετο φως κρύβονται πίσω από το παραπέτασμα, που δεν αφήνει τους άπιστους ανθρώπους να δουν την αλήθεια. «Τα γαρ αόρατα του Θεού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται, η τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης», λέει ο απόστολος (Ρωμ. 1:20). Δηλαδή, μολονότι είναι αόρατες και η αιώνια δύναμη του Θεού και η θεϊκή Του ιδιότητα, οι άνθρωποι μπορούν να τις δουν και να τις εννοήσουν, από τότε που έγινε ο κόσμος, μέσω των δημιουργημάτων Του. Ποιοι άνθρωποι, όμως; Μόνο οι πιστοί και καλοπροαίρετοι. Και όχι, βέβαια, οι τυπικά πιστοί, αλλά εκείνοι που ζουν θεάρεστα.

Πρέπει να σπάσεις το καρύδι, για να βρεις και να γευθείς την ψίχα του, τη νόστιμη και θρεπτική. Ο Κύριος δεν αποκαλύπτει τα μυστήρια Του σε όλους και δεν πετάει τα μαργαριτάρια στους χοίρους. Γι’ αυτό και στο λαό μιλούσε για τη βασιλεία Του με παραβολές. Όσοι είχαν τις πνευματικές προύποθέσεις, τις κατανοούσαν και φωτίζονταν από την αλήθεια.

Οι σπόροι, που πέφτουν στη γόνιμη γη, θαρρείς πως σαπίζουν και χάνονται. Όμως, με τη δύναμη που έχει βάλει μέσα τους ο Θεός, βλαστάνουν και αυξάνονται και δίνουν καρπό πολύ. Έτσι γίνεται και με τους σπόρους του θείου λόγου. Σπέρνονται σ’ όλων των ανθρώπων τις καρδιές, βλαστάνουν όμως μόνο στις γόνιμες.

Η πίστη δεν μειώνεται σε τίποτε από το γεγονός ότι δεν πιστεύουν όλοι. Μην κοιτάτε τους απίστους. Κοιτάξτε τους αληθινά πιστούς και διαπιστώστε τι απολαμβάνουν μέσω της πίστεως. Η χριστιανική πίστη δεν είναι ενα φιλοσοφικό σύστημα, αλλά τρόπος ανορθώσεως του πεσμένου ανθρώπου από τον Θεάνθρωπο Χριστό με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Παρατηρήστε, λοιπόν, οποιονδήποτε ακολουθεί τ’ αχνάρια του Κυρίου. Και θα δείτε πως αυξάνεται σιγά-σίγά, πως ωριμάζει πνευματικά και γίνεται μέγας, όσο κι αν είναι ασήμαντος για τον κόσμο.

Να, λ.χ., ο στάρετς Σεραφείμ του Σάρωφ ήταν άνθρωπος απλοϊκός, αγράμματος. Και πού έφτασε; Μ’ ένα του λόγο έκλεινε το στόμα των πολυδιαβασμένων άπιστων. «Τα μωρά του κόσμου έξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη, και τα ασθενή του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα καταισχύνη τα ισχυρά, και τα αγενή του κόσμου και τα εξουθενημένα εξελέξατο ο Θεός, και τα μη οντά, ίνα τα όντα κατάργηση» (Α Κορ. 1:27-28). Έτσι μεταμορφώνει η θεία χάρη όλους όσοι της παραδίνονται.

Ο Κύριος, λοιπόν, σας καλεί στην πίστη, θέλει τη σωτηρία σας. Και θα σωθείτε, αν ακούσετε τη φωνή Του και Τον ακολουθήσετε σταθερά, αταλάντευτα. Για χάρη Εκείνου, που τόσο σας αγαπά, ποδοπατήστε κάθε αμφιβολία. Έτσι θα Του προσφέρετε τη μεγαλύτερη θυσία, για την οποία θα σας ανταποδώσει πολλά. Οι αμφιβολίες είναι ζιζάνια, που σπέρνει ο εχθρός στο χωράφι της ψυχής σας, ανάμεσα στα στάχυα του σιταριού. Γιατί τον αφήνετε να απεργάζεται την καταστροφή σας; Διώξτε τον και πλησιάστε το Σωτήρα μας, που σας απλώνει φιλόστοργα το χέρι Του. Να ταπεινωθείτε, γιατί, όπως σας είπα, μόνο στους ταπεινούς αποκαλύπτεται ό Θεός. Να προσεύχεστε, γιατί η προσευχή σας περιτειχίζει και σας προφυλάσσει από τις επιθέσεις του πονηρού. Και να πάρετε στερεή απόφαση: Ποτέ να μη δέχεστε λογισμό αμφιβολίας. Με την πρώτη εμφάνιση του, να τον πετάτε εξω από τη διάνοιά σας δίχως συζήτηση, όσο εύλογος κι αν φαίνεται. Έτσι θα βάλετε τέρμα σ’ όλες τις πλεκτάνες του έχθρού.

Πηγή: Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Χειραγωγία στην πνευματική ζωή, Ι. Μ. Παρακλήτου, Έκδ. ε΄, σ. 84 κ.ε.

“Ἡ ψυχή μας ξαφνικά βλέπει τόν Κύριο καί τόν ἀναγνωρίζει!” (Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης)

 

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

---

Α΄ Μέρος

«Αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τόν μόνον ἀληθινόν Θεόν καί ὅν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν. Ἐγώ σέ ἐδόξασα ἐπί τῆς γῆς, τό ἔργον ἐτελείωσα ὅ δέδωκάς μοι ἵνα ποιήσω· καί νῦν δόξασόν με σύ, Πάτερ, παρά σεαυτῷ τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον πρό τοῦ τόν κόσμον εἶναι παρά σοί» (Ἰωάν. 17, 3-5).

“Αὐτή δέ εἶναι ἡ αἰώνια ζωή, νά γνωρίζουν -νά πιστεύουν, νά ἀγαποῦν, νά λατρεύουν- ἐσένα, τό μόνο ἀληθινό Θεό, καί τόν Ἰησοῦ Χριστό, τόν ὁποῖον ἀπέστειλες. Ἐγώ σέ δόξασα ἐπάνω στή γῆ. Τό ἔργο τελείωσα, πού μοῦ ἀνέθεσες νά κάνω. Καί τώρα δόξασέ με Σύ Πατέρα, κοντά σέ Σένα τόν ἴδιο μέ τή δόξα, τήν ὁποία εἶχα κοντά σου προτοῦ ὑπάρξη ὁ κόσμος. (Ἡ μετάφραση τοῦ κειμένου ἀπό τόν μακαριστό Ἱεραπόστολο Θεολόγο Νικόλαο Σωτηρόπουλο).

Ποιά εἶναι ἡ αἰώνια ζωή; Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι ἡ ἀθανασία τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία ἔχει ἀποκτήσει τήν ἁγιότητα μέσω τῆς Θεογνωσίας τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι ἡ συνεχής βίωση τοῦ ἁγίου θελήματος τοῦ Θεανθρώπου, Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι ἡ πίστη μέ τήν ἀφοσίωση στήν ἀγάπη καί στή λατρεία τοῦ Θεανθρώπου, τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι τό ἅγιο δῶρο τῆς ἀνέκφραστης ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ πρός τόν πιστό ἄνθρωπο, τόν ὁποῖο ἀγάπησε πολύ γιά τήν ὑπακοή καί τή τήρηση τῶν ἁγίων ἐντολῶν Του, καί τόν ὁποῖο ὁ ἴδιος, ὁ Κύριος μακάρισε γιά τήν ἁγνότητα καί καθαρότητα τῆς καρδίας του.

Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι ἡ ἀτελεύτητη δοξολογία τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ μαζί μέ τίς ἄϋλες καί ἅγιες Ἀγγελικές δυνάμεις, μαζί μέ τούς Ἁγίους ὅλων τῶν αἰώνων.

Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι ἡ μυστική ἕνωση διά τῆς ἀδιάλειπτης νοεράς προσευχῆς καί συγχρόνως ἡ μυστηριακή ἕνωση μέ τό Ἅγιο Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, μέ τόν Θεάνθρωπο. Ἡ αἰώνια ζωή εἶναι ἡ μοναδική ἀγαπητική Κοινωνία μέ τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, καί ἡ ἐν Ἁγίω Πνεύματι μέθεξη, θεωρία καί Θεοπτία τοῦ Ἀκτίστου Φωτός.

Ὅμως σέ ἐμᾶς ὁ Θεός τά φανέρωσε ὅλα διά μέσου τοῦ Ἁγίου Πνεύματός Του, διότι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο γνωρίζει τά πάντα, ἀκόμη καί αὐτά τά βάθη τοῦ Θεοῦ καί Ἁγίου Πατρός.

Ἀδέλφια μου, ὅπως γίνεται μέ τά μυστικά τοῦ ἀνθρώπου πού τά γνωρίζει ὅλα μόνο ὁ ἄνθρωπος πού τά ἔχει μέσα του, ἔτσι καί τά μυστικά τοῦ Θεοῦ κανείς δέν τά γνωρίζει, παρά μόνο τό Ἅγιο Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ἐμεῖς ὅμως δέν λάβαμε τό μάταιο πνεῦμα τοῦ κόσμου τοῦτου, ἀλλά τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πού προέρχεται ἀπό τόν Πανάγαθο Θεό, ὥστε νά γνωρίσουμε ὅλα ἐκεῖνα, τά Μυστήρια πού μᾶς τά ἀπεκάλυψε μέσα στήν καρδιά μας μέ τό Ἅγιο Χρίσμα, τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

Μποροῦμε νά λάβουμε τά πλούσια χαρίσματα, τά τάλαντα πού μᾶς τά ἔδωσε ὁ Ἅγιος Θεός, καί νά τά δοῦμε ὅλα αὐτά μέσα ἀπό τόν ἁγιογραφικό λόγο, μέ τά μάτια τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Παύλου ὡςἑξῆς: «ἡμῖν δέ ὁ Θεός ἀπεκάλυψε διά τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ· τό γάρ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καί τά βάθη τοῦ Θεοῦ. Τίς γάρ οἶδεν ἀνθρώπων τά τοῦ ἀνθρώπου εἰ μή τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τό ἐν αὐτῷ; Οὕτω καί τά τοῦ Θεοῦ οὐδείς οἶδεν εἰ μή τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ»(Α΄ Κορ. 2, 10-11).

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός Ἀθωνίτης μᾶς ἀποκαλύπτει τό σκοπό τῆς ἐν Χριστῶ ζωῆς, ὅπως τήν ἔζησε μέσα ἀπό τόν ἀσκητικό ἀγώνα του καί μᾶς γράφει σύμφωνα μέ τό ὀρθόδοξο βίωμά του τά ἑξῆς: «Ὁ Θεός Πατέρας μᾶς ἀγάπησε τόσο, πού μᾶς ἔδωσε τόν Υἱόν Του. Ὅμως ὁ ἴδιος ὁ Υἱός θέλησε καί ἐνσαρκώθηκε κι ἔζησε μαζί μας στή γῆ.

Οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι μαζί μέ τό πλῆθος τῶν ἀνθρώπων εἶδαν τόν Κύριο ὡς ἄνθρωπο, δυστυχῶς ὅμως δέν τόν ἐγνώρισαν ὅλοι ὡς Κύριο καί Θεό. Σέ ἐμένα δέ, τόν γεμάτον ἁμαρτίες, δόθηκε ἡ δωρεά ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα νά γνωρίσω πώς ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι Θεός.

Ὁ Κύριος ἀγαπᾶ τόν ἄνθρωπο καί ἐμφανίζεται σέ αὐτόν, ὅπως ὁ ἴδιος εὐδοκεῖ. Ἡ δέ ψυχή, ὅταν δεῖ τόν Κύριο, εὐφραίνεται ταπεινά γιά τήν εὐσπλαγχνία τοῦ Ἁγίου Δεσπότη καί δέν μπορεῖ πιά ν᾿ ἀγαπήσει τίποτε ἄλλο τόσο πολύ, ὅπως ἀγαπᾶ τόν ἴδιο τό Δημιουργό της.

Κι ἄν ἀκόμα ὅλα τά βλέπει κι ὅλους τούς ἀγαπᾶ, ὅμως πάνω ἀπ᾿ ὅλους θά ἀγαπᾶ τόν Κύριο. Ἡ ψυχή πού γνωρίζει αὐτή τήν ἀληθινή ἀγάπη, δέν μπορεῖ ὅμως νά τήν μεταδώσει μέ λόγια, γιατί γνωρίζεται μόνο μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἡ ψυχή μας ξαφνικά βλέπει τόν Κύριο καί τόν ἀναγνωρίζει!

Πράγματι, ποιός θά μποροῦσε νά περιγράψει αὐτή τή χαρά καί ἀγαλλίαση;

Μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα γνωρίζεται ὁ Κύριος καί τό Ἅγιο Πνεῦμα γεμίζει ὅλο τόν ἄνθρωπο. Καί τήν ψυχή καί τό νοῦ καί τό σῶμα. Ἔτσι γνωρίζεται ὁ Θεός καί στόν οὐρανό καί στή γῆ.

Ὁ Κύριος μοῦ ἔδωσε κατά τό ἄμετρο ἔλεός Του κι ἐμέ τοῦ ἁμαρτωλοῦ αὐτή τή χάρη, γιά να γνωρίσουν οἱ ἄνθρωποι τόν Θεό καί νά στραφοῦν πρός Αὐτόν.

Γράφω στό ὄνομα τῆς εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ. Ναί, τήν ἀλήθεια. Μάρτυράς μου ὁ ἴδιος ὁ Κύριος. Ὁ Κύριος μᾶς ἀγαπᾶ σάν παιδιά Του καί ἡ ἀγάπη Του εἶναι μεγαλύτερη καί ἀπό αὐτή τήν ἀγάπη τῆς μάνας.

Γιατί ἡ μάνα σέ μία στιγμή μπορεῖ νά λησμονήσει τό παιδί της, ἐνῶ ὁ Κύριος ποτέ δέν μᾶς λησμονεῖ. Κι ἄν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, δέν μᾶς ἔδινε τό Ἅγιο Πνεῦμα σέ ὅλον τόν Ὀρθόδοξο Χριστιανικό λαό, καί τούς Ποιμένες μας, τότε δέν θά μπορούσαμε νά γνωρίσουμε πόσο πολύ μᾶς ἀγαπᾶ.

Ἄς εἶναι δοξασμένος ὁ Κύριος καί ἡ μεγάλη Του εὐσπλαγχνία πού τήν δίνει σέ ὅλους τούς ἁμαρτωλούς, ἀλλά μετανοημένους ἀνθρώπους, μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματός Του.

Ὑπάρχουν ὅμως πλούσιοι καί βασιλιάδες πού δέν γνωρίζουν τόν Κύριο, ὅμως ἐμεῖς οἱ φτωχοί μοναχοί, οἱ ἁπλοί βοσκοί καί ταπεινοί ἄνθρωποι γνωρίζουμε τόν Κύριο μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα.

Γιά νά γνωρίση κάποιος τόν Κύριο δέν χρειάζεται νά εἶναι ἕνας ἐπιστήμονας ἤ ἕνας πλούσιος ἤ ἄνθρωπος εὐγενικῆς καταγωγῆς, ὅμως χρειάζεται ὁπωσδήποτε νά εἶναι ὑπάκουος, νά εἶναι ἐγκρατής, νά ἔχει ταπεινό πνεῦμα καί νά ἀγαπᾶ τόν πλησίον του ὡς ἑαυτόν.

Ἀμήν, γένοιτο. Ὁλόθερμα παρακαλοῦμε τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ: «Κύριε γεννηθήτω ἐ­π’ ἐ­μοί τό Πανάγιον Σου θέλημα».

Χριστός Ἀνέστη ἀδελφοί μας!

Π. Θεόδωρος Ζήσης - Το Τριώδιο κατά τον π. Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο και το ...Ὁμιλία τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση

Στεναγμούς προσοίσωμεν, τελωνικούς τῷ Κυρίῳ, καί αὐτῷ προσπέσωμεν, ἁμαρτωλοί ὡς Δεσπότῃ… (Κοντάκιον).

Ἐπιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Ἀναδημοσιεύουμε ἀπό τό Ἰστολόγιο Κατάνυξη.

---

Π. Θεόδωρος Ζήσης – Το Τριώδιο κατά τον Όσιο Γέροντα Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο και το Καρναβάλι κατά τους κανόνες της Εκκλησίας (video – 2014)

Π. Θεόδωρος Ζήσης – Το Τριώδιο κατά τον π. Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο και το Καρναβάλι κατά τους κανόνες

π. Θεόδωρος Ζήσης Ομ. καθηγητής Α.Π.Θ – Ι.N. Αγ. Αντωνίου Θεσσαλονίκης – Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2014 (13/2/2014)

Στο κατρακύλισμα που μας φοβίζει τι να κάνουμε; (Αρχιμ. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος)

 

“Μέ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη ὄχι μόνον νά ἀναφωνοῦμε, ἀλλά καί νά ζοῦμε τό, «Ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῶ παραθώμεθα»”…

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Αναδημοσιεύουμε από το Ιστολόγιο Κατάνυξη.

---

Στο κατρακύλισμα που μας φοβίζει τι να κάνουμε; (Αρχιμ. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος)

– Γέροντα, εἶναι διαπίστωσις πολλῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων, ὅτι ὁ κόσμος συνεχῶς χειροτερεύει. Αὐτό τό ἀπότομο κατρακύλισμα κάπου μᾶς φοβίζει. Ἐμεῖς τί μποροῦμε νά κάνουμε;

– Νά παραμένουμε κοντά στόν Θεό. Ὅσο εἴμεθα κοντά Του, ἰσχύει τό: «Παρεμβαλεῖ ἄγγελος Κυρίου κύκλῳ τῶν φοβούμενων αὐτόν καί ρύσεται αὐτούς» (ψαλμ 33, 8).

Ὅταν ὁ βασιλιᾶς τῆς Συρίας εἶχε στείλει στρατό νά συλλάβουν τόν προφήτη Ἐλισσαῖο, ὁ προφήτης βρισκόταν μέ τόν ὑποτακτικό του. Μόλις ὁ ὑποτακτικός του εἶδε νά ἀνεβαίνουν οἱ στρατιῶτες γιά νά τούς συλλάβουν, τρομοκρατήθηκε, τόν ἔπιασε πανικός. Καί στράφηκε στόν Ἐλισσαῖο καί τοῦ λέγει: «Γιά κοίτα κύριε, τί γίνεται. Πόσοι ἔρχονται νά μᾶς συλλάβουν, πῶς θά γλιτώσουμε;». Ὁ προφήτης τοῦ ἀπάντησε νά μήν φοβᾶται, διότι «πλείους οἱ μεθ` ἡμῶν ὑπέρ τούς μετ’ αὐτῶν» (Δ΄ Βασ. 6, 16). Εἶναι πολύ περισσότεροι ἐκεῖνοι πού εἶναι μαζί μας, παρά οἱ ἐχθροί μας πού ἔρχονται νά μᾶς συλλάβουν. Καί προσευχήθηκε ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος στό Θεό καί εἶπε:

«Κύριε, ἄνοιξε τούς ὀφθαλμούς τοῦ παιδιοῦ γιά νά δεῖ πῶς Ἐσύ μέ ὑπερασπίζεις». Καί πράγματι ὁ Θεός ἄνοιξε τούς ὀφθαλμούς τοῦ ὑποτακτικοῦ καί εἶδε γύρω ἀπό τόν προφήτη νά εἶναι μιὰ στρατιά ὁλόκληρη ἀγγέλων, πού κρατοῦσαν πύρινα σπαθιά στά χέρια τους. Ἀμέσως ἡ ψυχή του γέμισε ἀπό ἱκανοποίηση, ἀπό ἀγαλλίαση, καί τοῦ ἔφυγε ὁ φόβος. Καί φυσικά δέν κατώρθωσαν νά συλλάβουν καί νά θανατώσουν τόν προφήτη Ἐλισσαῖο. Πύρινα τάγματα ἀγγέλων, στρατιές ἀγγέλων εἶχαν σταλῆ ἀπό τόν Θεό γιά νά ὑπερασπιστοῦν τόν προφήτη Του.

Αὐτά δέν ἐγίνοντο μόνο τότε. Γίνονται στή ζωή κάθε ἀνθρώπου, ὅταν εἴμεθα ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ. Ἡ πίστις μας εἶναι στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Δέν ἦταν μόνο γιά ἐκείνη τήν ἐποχή. Οὔτε γιά τήν ἐποχή τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων. Ἀρκεῖ ἐμεῖς νά εἴμεθα σάν αὐτούς. Ὁ Θεός εἶναι ὁ ἴδιος «Χθές καί σήμερον ὁ αὐτός καί εἰς τούς αἰώνας». Ἡ ζωή μας, ἡ ὕπαρξίς μας στά χέρια Του. Μέ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη ὄχι μόνον νά ἀναφωνοῦμε, ἀλλά καί νά ζοῦμε τό, «Ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῶ παραθώμεθα»

(“Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα”, Ἐκδ. Ἱ. Ἡσυχαστήριον Κεχαριτωμένης)

Περί μοναξιάς

 

• Η απομάκρυνση από τον Θεό φέρνει την μοναξιά. (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης)
• Η απομόνωση και η μοναξιά είναι κατάλληλη, για να στοχάζεται κανείς και να προσεύχεται. Πολλές φορές ο Χριστός ανέβηκε στο όρος μόνος του, για να μας διδάξει, ότι για να πλησιάσουμε τον Θεό, πρέπει να είμαστε απαλλαγμένοι από κάθε θόρυβο και να ζητάμε καιρό και τόπο ήσυχο από θόρυβο. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Τότε επιτίθεται περισσότερο ο Διάβολος, όταν δει να είμαστε μεμονωμένοι και κλεισμένοι στον εαυτόν μας. Γι' αυτό πρέπει και για το λόγο αυτό κυρίως, συνεχώς να χαιρόμαστε μαζί με τους άλλους, ώστε να μην είμαστε ευάλωτοι στον Διάβολο. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Μοναξιά νοιώθει μόνο εκείνος, που δεν γνωρίζει τον Θεό ακόμα και αν όλοι οι άνθρωποι συναναστρέφονται μαζί του. (Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς)
• Η επίγνωση της παρουσίας του Θεού, δεν αφήνει το αίσθημα της μοναξιάς, ούτε την πλήξη, που το ακολουθεί, να κυριαρχήσουν στην καρδιά μας. (ΆγιοςΘεοφάνης ο Έγκλειστος)
• Όταν είμαστε μόνοι, ας μην αφήνουμε το χρόνο να πηγαίνει χαμένος. Ας αξιοποιούμε πνευματικά τις στιγμές της μονώσεως, που παρουσιάζονται κάπου - κάπου, ανάμεσα στις τόσες βιοτικές μας μέριμνες, στρέφοντας το νου μας στον Κύριο, στην προσευχή, στους θεάρεστους λογισμούς. Έτσι, όσο σύντομες και αν είναι αυτές οι ευκαιρίες, θα μας γεμίζουν πνευματική παρηγοριά, παρηγοριά ουράνια, που σε καμμιά γήινη δεν μπορεί να συγκριθεί... (ΆγιοςΘεοφάνης ο Έγκλειστος)
• Την μοναξιά οι άνθρωποι την ερμηνεύουν, ως μια αίσθηση απουσίας ανθρώπων γύρω τους και νιώθουν, ότι είναι απολύτως μόνοι. Οι Πατέρες όμως, την μοναξιά την ερμηνεύουν ως απουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στον άνθρωπο, με αποτέλεσμα να μην νιώθει, ότι όταν είναι εντελώς μόνος του, είναι μαζί με άλλους 2, να μην πω 3! Γιατί ο άνθρωπος όταν είναι μόνος του, είναι μαζί του ο άγγελος φύλακας και ο Χριστός. Και αν βάλουμε και τον εχθρό που παρακολουθεί εξ αποστάσεως, είναι 3. Άρα μοναξιά δεν είναι η απουσία των ανθρώπων, αλλά η απουσία της Χάριτος από τον άνθρωπο. (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
• Υπάρχουν άνθρωποι, που όταν είναι μόνοι τους, περνούν δραματικότατες στιγμές, διότι στερούμενοι τη Χάρη, δεν μπορούν να ησυχάσουν με τον εαυτόν τους. Η μοναξιά γι΄αυτούς είναι μια κόλαση, διότι η Χάρη δεν τους παρηγορεί. Γι΄αυτό επιδιώκουν να είναι συνεχώς μέσα στον κόσμο, όπου εκεί η κατάσταση ''κουκουλώνεται'' προσωρινά, αλλά δεν θεραπεύεται. (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
• Να τι σας συμβουλεύω για τις ώρες της μοναξιάς σας: Να επικαλείστε ακατάπαυστα το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Και βιάζετε σε τούτο το έργο τον εαυτό σας, όσο και αν αυτός δυσφορεί και αντιδρά. (Γέροντας Γαβριήλ ο Αγιορείτης)
• Βολιδοσκοπήσετε και τα βιβλία των Αγίων Πατέρων. Πολλοί στο Κοινόβιο αγίασαν, στην ερημία ολίγοι, ολίγοι. Διότι ο ερημίτης όλο το θέλημά του κάνει. Το τέλειο είναι το κοινόβιο, όλοι μαζί. Και ο Χριστός το κοινόβιο παρέδωσε, όλοι μαζί τράπεζα, όλοι μαζί στην προσευχή, όλοι μαζί. (ΓέρονταςΕφραίμοΚατουνακιώτης)
• Υπάρχουν στιγμές που οι άνθρωποι απελπίζονται και αποκαρδιώνονται, πράγμα που με τον τρόπο του αποτελεί ένα είδος υπερηφάνειας. Αν ένας άνθρωπος αγαπά τα πράγματα του κόσμου, τότε σίγουρα θα οδηγηθεί στην απογοήτευση, διότι δεν πρόκειται να βρει σ' αυτά τον Θεό. Κάθε άνθρωπος νιώθει μερικές φορές μόνος, ακόμα και όταν βρίσκεται ανάμεσα σε ανθρώπους, μέχρι τη στιγμή που απελευθερώνεται από τα πράγματα του κόσμου. Σ' αυτό το σημείο ο Θεός έρχεται και τον παρηγορεί. (ΓέρονταςΘαδδαίοςτηςΒιτόβνιτσας)
• Γιατί να υπάρχει τόση μοναξιά στους ανθρώπους; Γιατί οι άνθρωποι έγιναν φίλαυτοι και αγαπούν τον εαυτόν τους με έναν νοσηρό τρόπο. Διότι υπάρχει και η καλή φιλαυτία, που είναι μέτρο της βοηθείας και αγάπης προς τον πλησίον: ''Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν''. (π. Αθανάσιος Μυτιληναίος)
• Λόγους να φοβούνται την μοναξιά έχουν μόνο εκείνοι, που κλείνουν μέσα τους την έρημο, την ερημιά και την ερήμωση. (Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης Νικηφόρος)
• Να κάθεσαι λοιπόν σε ένα ακροθαλάσσι, για να μην βλέπεις πονηρό κόσμο. Να κάνεις το Σταυρό σου και να λες: ''Δόξα σοι ο Θεός! Σε ευχαριστώ Θεέ μου!''. Ο ήλιος θα βγαίνει και θα τον καλημερίζω, σαν να είναι φίλος μου και το βράδυ πάλι, θα βουτά στο πέλαγος και θα τον καληνυχτίζω... (Φώτης Κόντογλου)
• Κανένας δεν είναι τόσο μόνος στον κόσμο, όσο εκείνος που αρνήθηκε τον Θεό. (Ρίχτερ)
• Ποτέ δεν βρήκα συντροφιά τόσο καλή, όσο είναι η μοναξιά. (Θορώ)
• Οι αετοί έχουν σύντροφο την μοναχικότητα, τα πρόβατα μαζεύονται σε κοπάδια. (Σύδνεϊ)
• Η μοναξιά είναι η παρηγοριά για τις τραυματισμένες καρδιές. (Γνευτός)
• Μοναξιά, το καταφύγιο του στοχαστή, του μεγαλοφυή ο αχώριστος σύντροφος. (Έμερσον)
• Τί θαυμάσια έκπληξη είναι τελικά να ανακαλύπτεις, πόση έλλειψη μοναξιάς μπορείς να έχεις, μένοντας μόνος! (Μπέρστον)
• Πρέπει να είμαι σε μοναξιά, για να μελετήσω καλά τον εαυτό μου και τον κόσμο. (Ίψεν)
• Σιωπή και μοναξιά, είναι οι άριστοι φίλοι της ψυχής. (Λογκφέλοου)
• Ο βλάκας ψάχνει πως να υπερνικήσει τη μοναξιά, ενώ ο σοφός βρίσκει τον τρόπο να την απολαμβάνει. (Μάμτσιτς)
• Η μοναξιά ακονίζει το μυαλό μας, όπως το σκοτάδι την όρασή μας. (Σενέκας)
• Όποιος αγαπά μόνο τον εαυτόν του, δεν αποστρέφεται τίποτε περισσότερο από το να μένει μόνος. (Πασκάλ)
• Η μοναξιά είναι για το πνεύμα, ό,τι η δίαιτα για το σώμα. (Πασκάλ)
• Μοναξιά είναι το εντρύφημα και η ευχαρίστηση των μεγάλων ψυχών και ο τρόμος και ο φόβος των μικρών. (Ντοστογιέφσκι)
• Ο δυνατός είναι πιο δυνατός όταν είναι μόνος. (Σίλερ)
• Η μοναξιά είναι η πιο τρομερή φτώχεια. (Μητέρα Τερέζα)
• Τί θαυμάσια έκπληξη είναι τελικά, να ανακαλύπτεις πόση έλλειψη μοναξιάς μπορείς να έχεις, μένοντας μόνος! (Έλλεν Μπέρστον)
• Μοναξιά χωρίς προσευχή, πλησιάζει την τρέλα ή τον δαιμονισμό.
• Φεύγω για την έρημο. Πηγαίνω να συναντήσω τον εαυτόν μου.
• Η μοναξιά για τον πνευματικό άνθρωπο, είναι το ιδανικότερο ραντεβού που δίνει με τον ίδιο τον Θεό!
• Yπάρχει και η καλή μοναξιά, η ευλογημένη ενδοστρέφεια. Aυτή που την επιζητούμε μόνοι μας για να ηρεμήσουμε, να σκεφτούμε, να δημιουργήσουμε, να προσευχηθούμε. Tις ώρες εκείνες η ψυχή γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό της και τον Θεό. Eίναι ο προθάλαμος του Θεού... Aκόμη ένα βήμα και μπορεί να είναι κανείς στην άμεση παρουσία Tου... Χωρίς τον Θεό, είμαστε μόνοι και κατά του εαυτού μας! Με τον Θεό και όταν είμαστε μόνοι, δεν νοιώθουμε ποτέ μοναξιά!
• Η χειρότερη μοναξιά είναι η απουσία της αγάπης!
• Η μοναξιά είναι το εντρύφημα των μεγάλων και ο τρόμος των μικρών ψυχών.
• Η μοναξιά χρειάζεται πλούσια ψυχή. Και η πλούσια ψυχή επιζητεί τη μοναξιά... Η μοναξιά γαληνεύει τον άνθρωπο. Και οδηγεί το πνεύμα μας στους κόσμους του αληθινού, του ωραίου και του Αγίου. Η λίμνη πρέπει να είναι ήρεμη για να καθρεφτίσει τον ουρανό. Το ίδιο και η ψυχή μας. Όπου ομορφιά και μεγαλείο στη μοναξιά κυοφορήθηκε...
• Όταν είσαι φίλος με τον εαυτόν σου, ποτέ δεν θα αισθανθείς μόνος.
• Γιατί οι άνθρωποι συνήθως αποφεύγουν τη μοναχικότητα; Διότι λίγοι είναι εκείνοι που απολαμβάνουν και αναπαύονται στην συντροφιά με τον εαυτό τους
• Δεν είναι δυνατόν να διαμορφώσεις χαρακτήρα στην μοναξιά, αλλά χρειάζεσαι έναν ολοκληρωμένο χαρακτήρα για να αντέξεις τη μοναξιά.
• Εκείνος που φοβάται τη μοναξιά, φοβάται τον εαυτόν του.
• Η καλύτερη παρέα μας, θα έπρεπε να είναι ο εαυτός μας.
• Ποτέ δεν είναι μόνοι, όσοι κάνουν ευγενείς σκέψεις.
• Μη θες να φτάσεις σε κορφή, τη μοναξιά αν φοβάσαι. Όσο ψηλότερα ανεβείς, τόσο πιο μόνος θα 'σαι.

Προσευχή ατομική και κοινή.(Α΄μέρος) (+Πρωτ. Γεωργίου Φλωρόφσκυ)

 

Προσευχή κατά μόνας και με άλλους:

 

Στο Ευαγγέλιο υπάρχουν δύο χωρία σχετικά με την προσευχή, που φαίνεται να μας οδηγούν σε αντίθετες κατευθύνσεις.  Από τη μια, στην επί του Όρους Ομιλία, ο Κύριός μας δίδασκε τα πλήθη να προσεύχονται «εν κρύπτω». Έπρεπε η προσευχή να γινόταν στη μόνωση, «και κλείσας την θύραν σου…» — ο άνθρωπος μόνος με τον Ουράνιο Πατέρα του (Ματθ. στ’. 5). Όμως από την άλλη, σε μια άλλη περίπτωση, ο Κύριός μας υπεδείκνυε τη δύναμη μιας ομαδικής και κοινής προσευχής: «Εάν δύο υμών συμφωνήσωσιν επί της γης περί παντός πράγματος, ου εάν αιτήσωνται» (Ματθ. ιη’, 19-20).

Μ’ αυτά τα δεδομένα υπάρχει καμμιά σύγκρουση ή αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο διαφορετικές τάσεις; Ή μήπως η μια ανήκει στην άλλη και μπορούν να γίνουν πραγματικότητα μόνο όταν γίνονται μαζί; Κατά παράδοξο τρόπο προϋποθέτουν η μια την άλλη. Κάποιος πρέπει να μάθει να προσεύχεται μόνος, φέροντας όλες τις ανάγκες και αδυναμίες του μπροστά στον ουράνιο Πατέρα του, τον Κύριο και Θεό του, σε μια οικεία και προσωπική επικοινωνία. Και μόνο εκείνοι που ασκούνται σ’ αυτή την κατά μόνας προσευχή μπορούν να αλληλοσυναντηθούν πνευματικά και να ενωθούν μαζί σ’ ό,τι πρόκειται να ζητήσουν από τον κοινό τους Πατέρα «εν τοις ουρανοίς». Η κοινή προσευχή προϋποθέτει ατομική εξάσκηση. Αλλά και η ατομική προσευχή επίσης είναι δυνατή μόνο, όταν περιέχεται στην κοινότητα.

Κανένας δεν είναι χριστιανός από μόνος του, παρά μόνο ως μέλος του σώματος. Ακόμη και στη μόνωση στο «ταμιείον» ο χριστιανός προσεύχεται σαν μέλος της λυτρωμένης κοινωνίας της Εκκλησίας. Και είναι μέσα στην Εκκλησία, που μαθαίνει την άσκηση της προσευχής. Και οι δύο μορφές προσευχής είναι κάτι περισσότερο από συμπληρωματικές, είναι οργανικά ενωμένες μαζί, σαν δύο αδιαίρετες όψεις της ίδιας πράξης της προσευχής.  Η μία χωρίς την άλλη μπορεί ακόμη να γίνει επικίνδυνη και παραπλανητική. Η προσωπική προσευχή μπορεί να εκφυλιστεί σε ατομικό πιετισμό, εκστατικό και διεφθαρμένο, και, όταν εκείνοι που δεν έχουν προηγούμενη προσωπική εξάσκηση προσπαθούν να ενωθούν σε προσευχή με άλλους, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι όχι μια αληθινή κοινή προσευχή, αλλά μάλλον μια αιρετική προσευχή ή μια προσευχή όχλου· όχι η προσευχή μιας κοινωνίας ατόμων, αλλά ενός απρόσωπου πλήθους, ή διαφορετικά μια απλή τυπικότητα και επίδειξη. Γι’ αυτό είναι κανόνας της Εκκλησίας οι πιστοί να προετοιμάζονται για την κοινή προσευχή με την προσωπική προσευχή στο «ταμιείον».

Κάποιος αρχίζει να προσεύχεται στο σπίτι, μετά πάει στο ναό, και τα προσευχόμενα πρόσωπα ανακαλύπτουν ο ένας τον άλλο και στιγμιαία ενώνονται στην πράξη της κοινής λατρείας ή της ταπεινής ικεσίας. Αυστηρώς ομιλούντες, ο όρος «προσωπική προσευχή», ο οποίος συνηθίζεται να χρησιμοποιείται επίμονα στις μέρες μας, είναι ένας άτυχης και παραπλανητικός όρος. Μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι είναι μια προσωπική υπόθεση, που αφήνεται στην ατομική διάκριση του ανθρώπου. Στην πραγματικότητα είναι μια υποχρεωτική προετοιμασία, που διευκολύνει τα άτομα να αλληλοσυναντηθούν και να ενωθούν, ως μια κοινωνία, και να προσφέρουν τις κοινές ικεσίες «εν ενί στόματι και μία καρδία».

Ασφαλώς δεν είναι μόνο μια απλή προετοιμασία. Ακόμη και στο «ταμιείον» ο χριστιανός δεν πρέπει να προσεύχεται μόνο για τον εαυτό του. Ποτέ δεν είναι μόνος, όταν πέφτει στα γόνατα μπροστά στον Πατέρα, και ο Πατέρας δεν είναι μόνο δικός του πατέρας, αλλά κοινός Πατέρας όλων μας. Πρέπει να έχει υπ’ όψη το γεγονός ότι πολλοί άλλοι την ίδια ώρα είναι επίσης στα γόνατα μπροστά στον ίδιο ουράνιο Πατέρα, και ο καθένας πρέπει να φέρει προς το Θεό όχι μόνο τις προσωπικές του ανάγκες, ή αιτήσεις, ή θλίψεις. Η ίδια η προσωπική προσευχή πρέπει να είναι «καθολική», δηλαδή περιεκτική και γενική. Η προσευχόμενη καρδιά πρέπει να μεγαλώσει, για να μπορέσει να αγκαλιάσει όλες τις ανάγκες και θλίψεις ολόκληρης της πάσχουσας ανθρωπότητας. Και μόνο μέσα σ’ αυτό το πνεύμα μπορούν τα άτομα να αλληλοσυναντηθούν πραγματικά ως «αδελφοί» και να «συμφωνήσουν» σχετικά με κάτι, που πρόκειται να ζητήσουν από τον Κύριο. Από την άλλη μπορεί να λεχθεί ότι η κοινή προσευχή είναι επίσης προσωπική υποχρέωση, η προσωπική υπευθυνότητα οποιουδήποτε, που μοιράζεται την κοινή ζωή των λυτρωμένων. Αυτός ο κοινός χαρακτήρας όλης της χριστιανικής λατρείας και προσευχής υπογραμμίστηκε ήδη έντονα από τον Άγιο Κυπριανό στην αξιοθαύμαστη ερμηνεία του της Κυριακής προσευχής. Ένα κείμενο, που θα έπρεπε να διαβαστεί και να ξαναδιαβαστεί από όλους τους χριστιανούς.

Μορφές Προσευχής

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν συγκεκριμένες τακτές μορφές πρωινών και εσπερινών προσευχών, που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει. Οι περισσότερες από αυτές είναι αρχαίας προελεύσεως. Είναι συγκεντρωμένες στο βιβλίο που λέγεται «Ωρολόγιον». Είναι ένας κανόνας προσευχής, ένα βιβλίο κανόνων μη εξαντλητικό, αλλά ένας στοιχειώδης οδηγός, που μπορεί να συμπληρωθεί με αυθόρμητη επέκταση.  Η κυρία έμφαση όμως δεν είναι στην επανάληψη διαταγμένων τυπικοτήτων, αλλά στην πνευματική συγκέντρωση. «Όταν ξυπνήσεις, προτού ξεκινήσεις τη μέρα, στάσου με σεβασμό μπροστά στον παντεπόπτη Θεό. Κάνε το σημείο του Σταυρού και πες: «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.» Έχοντας επικαλεσθεί την Άγια Τριάδα, μείνε για λίγο σιωπηλός, ώστε οι σκέψεις και τα συναισθήματά σου να ελευθερωθούν από κοσμικές μέριμνες. Ακολούθως απάγγειλε τις πιο κάτω προσευχές χωρίς βία και με όλη σου την καρδιά.» Αυτή είναι η προετοιμασία για την πρωινή προσευχή.

Οι προσευχές, που ακολουθούν, έχουν επιλεγεί μάλλον (αντί να μπουν με σειρά) με σκοπό να υπενθυμίσουν εκείνα τα θέματα, που δεν θα έπρεπε να παραλειφθούν ή παραγνωριστούν από την καθημερινή προσευχή και λατρεία. Ο κανόνας στην ανάγκη μπορεί να συντμηθεί. Στο τέλος της πρωινής προσευχής διαβάζουμε τα εξής: «Είναι προτιμότερο να πεις μόνο λίγες από τις προτεινόμενες προσευχές με προσοχή και ζήλο, παρά να τις απαγγείλεις όλες με βία και χωρίς πραγματική αυτοσυγκέντρωση.» Αυτά. όπως και άλλα αποσπάσματα, παρατίθενται από το «Εγχειρίδιο των Ανατολικών Ορθοδόξων Προσευχών», (που εκδόθηκε από την Αδελφότητα των Αγίων Σεργίου και Αλβανού, Λονδίνο. 1945).

Η προσευχή δεν είναι απλώς μια απαγγελία καθορισμένων τύπων, αλλά πρώτα απ’ όλα μια επικοινωνία ή συνομιλία με το ζώντα Θεό, και κάθε χριστιανός πρέπει και μπορεί να την εξασκεί. Ασφαλώς υπάρχουν στάδια στην άσκηση της προσευχής, μια «κλίμακα» ανόδου, που κάποιος πρέπει να ανεβαίνει σταδιακά.

Παρατίθενται εδώ μερικές συμβουλές για την προσευχή, που δόθηκαν σε γυναίκες του λαού από ένα μεγάλο διδάσκαλο της πνευματικής ζωής του περασμένου αιώνα, τον Επίσκοπο Θεοφάνη τον Έγκλειστο (1815-1894). Όλως απροσδόκητα από την αρχή εισηγείται ότι, για να προσευχηθεί κάποιος στο Θεό εν αλήθεια, πρέπει να επαναλαμβάνει τις προσευχές προοδευτικά. Πρέπει να διαβάσει το κείμενο και να προσπαθήσει να «εννοήσει» και να «νιώσει» κάθε λέξη, να διαλογιστεί πάνω σε κάθε λέξη, για να συλλάβει όλο το νόημά της. Όμως αυτό δεν είναι ακόμη προσευχή, αλλά απλώς επανάληψη. Επίσης κάποιος πρέπει να έχει ένα σταθερό κανόνα για την κατ’ οίκον προσευχή, και να τον τηρεί αυστηρά και σταθερά, χωρίς να τον αλλάζει ποτέ. Είναι ένα θέμα πειθαρχίας και υπακοής. Κάποιος μπορεί να διαλέξει ένα κανόνα κατάλληλο για τον εαυτό του, ακόμη και ένα πολύ σύντομο, μετά όμως πρέπει να τον τηρεί σταθερά.

Στόχοι της προσευχής

Η πρώτη πράξη είναι να συνειδητοποιήσουμε την παρουσία του Θεού και τι συνεπάγεται αυτό: φόβο και τρόμο, αλλά και αγάπη και λατρεία.

Το πρόβλημα της προσευχής είναι η προσοχή, να στεκόμαστε μπροστά στο Θεό και να μην περισπώμεθα από τις κοσμικές μέριμνες. Οι λέξεις της προσευχής πρέπει να απαγγέλλονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μιλούν στη ψυχή. Συμβαίνει μια συγκεκριμένη λέξη να αποσπά την προσοχή. Τότε κάποιος πρέπει να στάματα και να ακούει και να μην προχωρά σε άλλες λέξεις. Όμως αυτό είναι ακόμη το πρώτο στάδιο. Τα προσευχητάρια προορίζονται μόνο για τους αρχαρίους. Είναι απλώς η αρχή της προσευχής. Αρχίζουμε να μαθαίνουμε μια ξένη γλώσσα, μαθαίνοντας φράσεις και όρους από το βιβλίο. Λίγο χρόνο αργότερα αρχίζουμε απλώς να μιλούμε. Αυτό συμβαίνει και στην προσευχή. Πρώτα μαθαίνουμε μερικούς υποδειγματικούς τύπους. Κάποτε πρέπει να αρχίσουμε να μιλούμε στο Θεό. Ασφαλώς τα προσευχητάρια είναι βοηθητικά και απαραίτητα, ιδιαίτερα στην αρχή.

Όμως ο πραγματικός στόχος είναι να εισέλθουμε σε συνομιλία με το Θεό. Αυτό δεν περιορίζεται σε μερικές ώρες της ημέρας. Ο χριστιανός πρέπει να νιώθει μόνιμα την παρουσία του Θεού. Ο στόχος της προσευχής είναι ακριβώς το να είμαστε πάντοτε με το Θεό. Ακολούθως το Πνεύμα αρχίζει να μιλά στην καρδιά, χαροποιώντας και θερμαίνοντάς την. Όλα αυτά απέχουν πολύ από μια στείρα τυπικότητα και τελετουργία. Η προσευχή πρέπει να είναι η πνευματική διαμόρφωση του καινού ανθρώπου στον παλαιό  Αδάμ.

Ένας άλλος Ρώσος άγιος του περασμένου αιώνα, ο Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ (1759-1833), δεν ήταν λιγότερο εμφαντικός στις συμβουλές του (προς απλοϊκούς επίσης ανθρώπους). Ο πραγματικός και μοναδικός σκοπός της χριστιανικής ζωής ήταν κατά τη γνώμη του ακριβώς η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος.  Ο  Επίσκοπος Θεοφάνης ήταν λόγιος, θεολόγος και πρόεδρος μιας θεολογικής σχολής για μερικά χρόνια. Ο Άγιος Σεραφείμ δεν είχε σχολική μόρφωση, ούτε είχε πολλές κοσμικές γνώσεις, και η μόνη του εκπαίδευση υπήρξε αυτή των Γραφών και της λειτουργικής παράδοσης της Εκκλησίας και ασφαλώς η ζωή της προσευχής.  Εν τούτοις και οι δυό λένε τα ίδια ακριβώς.

Ο Άγιος Σεραφείμ λέει: «Ο πραγματικός σκοπός της χριστιανικής μας ζωής είναι να αποκτήσουμε το Άγιο Πνεύμα. Η προσευχή, η νηστεία, η ελεημοσύνη και όλες οι άλλες χριστιανικές αρετές, όσο καλές κι αν είναι, δεν αποτελούν από μόνες τους το σκοπό της χριστιανικής μας ζωής, παρόλο που είναι τα απαραίτητα μέσα προς εκπλήρωση του σκοπού αυτού… Πρέπει να ξεκινούμε με σωστή πίστη στον Κύριο μας Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού, που ήρθε στον κόσμο, για να σώσει αμαρτωλούς και να κερδίσουμε για τους εαυτούς μας τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, που φέρνει στις καρδιές μας τη βασιλεία του Θεού και μας δείχνει το δρόμο, για να αποκτήσουμε τα αγαθά της μέλλουσας ζωής… Το ίδιο το Άγιο Πνεύμα εισέρχεται στις ψυχές μας, και αυτή η είσοδος του Παντοδυνάμου στις ψυχές μας, και αυτή η παρουσία της Αγίας Τριάδος στο πνεύμα μας, μας παραχωρείται μόνο διά της επιμόνου αποκτήσεως του Αγίου Πνεύματος, το οποίο ετοιμάζει στην ψυχή και το σώμα μας το θρόνο για την πανδημιουργική παρουσία του Θεού μέσα μας.

Η προσευχή είναι πάντοτε δυνατή για όλους, πλουσίους και φτωχούς, ευγενείς και απλοϊκούς, ισχυρούς και αδυνάτους, υγιείς και άρρωστους, δικαίους και αμαρτωλούς. Η δύναμη της προσευχής είναι μεγάλη. Πάνω απ’ όλα η προσευχή φέρνει το Πνεύμα του Θεού, και ή άσκησή της είναι πολύ εύκολη. Αληθινά στην προσευχή είναι ασφαλές για μας να συνομιλούμε με το Θεό και Σωτήρα μας, αλλά ακόμη κι εδώ πρέπει να προσευχόμαστε, μέχρις ότου το Άγιο Πνεύμα κατέλθει σ’ εμάς στο μέτρο της θείας Του χάριτος, γνωστό σ’ Αυτόν. Όταν Αυτός έρχεται σε επίσκεψή μας, πρέπει να σταματήσουμε την προσευχή. Πώς μπορούμε να προσευχόμαστε, «ελθέ και σκήνωσον εν ημίν και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος και σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών», όταν Αυτός έχει ήδη έλθει να μας σώσει, εμάς, που Τον εμπιστευόμαστε και επικαλούμαστε το πανάγιο όνομά Του εν αλήθεια, ούτως ώστε ταπεινά και με αγάπη να Τον δεχθούμε, αυτόν τον Παράκλητο στο ταμιείο των ψυχών μας, πεινώντας και διψώντας τον ερχομό Του;… Όταν το Άγιο Πνεύμα κατέρχεται στον άνθρωπο και τον επισκιάζει με την πληρότητα της χάρης Του, τότε η ψυχή κατακλύζεται με ανείπωτη χαρά, καθότι το Άγιο Πνεύμα χαροποιεί οτιδήποτε αγγίζει.»

Όταν προσέξουμε πάλι τα λόγια του  Αγίου Σεραφείμ, είναι σαν να ακούμε την ίδια φωνή, που ηχεί σ’ όλη την ασκητική και μυστική φιλολογία από τους πρώτους αιώνες: Κλήμης Αλεξανδρείας και Ωριγένης. Μέγας Αθανάσιος και οι Πατέρες της ερήμου. Μέγας Βασίλειος και οι λοιποί, μεταξύ των οποίων και ο μεγαλύτερος βυζαντινός μυστικός του ενδέκατου αιώνα Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Υπάρχει η παράδοση, είναι όμως μια παράδοση αγάπης, μια συνέχεια παρομοίων εμπειριών.

Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι όλες αυτές οι συμβουλές για την προσευχή δεν απευθύνονταν προς τους ερημίτες στη μόνωση, αλλά προς συνηθισμένους λαϊκούς. Η αναζήτηση του Αγίου Πνεύματος είναι δυνατή και στον κόσμο επίσης. Η πνευματική απομάκρυνση από τον «κόσμο» τούτο δεν προϋποθέτει αναγκαστικά εξωτερικό χωρισμό ή απομάκρυνση. Τουναντίον η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος είναι το μέσο αγιασμού όλης της ζωής του άνθρωπου.

Δοχείον του Πνεύματος

Δεν υπάρχει τίποτε το παθητικό σ’ αυτό το θρησκευτικό μυστικισμό. Η αναζήτηση του Πνεύματος συνδέεται με εργώδη προσπάθεια. Η ραθυμία είναι φοβερό ελάττωμα και τρομερή αμαρτία. Ούτε υπάρχει εδώ εισροή του πελαγιανισμού. Τα «καλά έργα» δεν αποτελούν μέσο σωτηρίας, ούτε υπάρχει τίποτε το επαινετικό σ’ αυτά. Είναι μάλλον καρποί της υπακοής και της απόλυτης αφοσιώσεως στο θείο θέλημα. Αποτελούν καθήκον κι όχι επαινετικό στοιχείο. Είναι μια ανταπόκριση ευγνωμοσύνης προς τη λυτρωτική χάρη και το έλεος του ζώντα Θεού, που αποκαλύφθηκαν και εκχύθηκαν διά του  Ιησού Χριστού του Κυρίου και Σωτήρα όλων μας.

Η ανατολική ορθόδοξη πνευματικότητα δεν παραδέχεται διακρίσεις. Προϋποθέτει μια τελική ισότητα όλων των πιοτών, όπως και δεν υπάρχει, παρά ένας όμοιος στόχος για όλους, μοναχούς, κληρικούς και λαϊκούς, η προσωπική κοινωνία με το Θεό διά του  Ιησού Χριστού εν Αγίω Πνεύματι.

Κάποιος ξεκινά, μελετώντας το κείμενο των διατεταγμένων προσευχών και μετά προσπαθεί να τις απαγγείλει μπροστά στο Θεό, διαλογιζόμενος το νόημα κάθε λέξης. Μετά θα έλθει κάποια μέρα, που το ίδιο το Άγιο Πνεύμα θα τον διακόψει στο μέσο και θα προσεύχεται μέσα του «διά στεναγμών αλαλήτων». Τότε ο άνθρωπος πρέπει να αφήσει τα λόγια. Να αφουγκραστεί το Πνεύμα και να οδηγηθεί απ’ Αυτό. Ο σκοπός της προσωπικής λατρείας είναι να εξαφανιστεί η εγωιστική ανθρώπινη προσωπικότητα και να γίνει κάποιος «δοχείον» του Πνεύματος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η προσωπικότητα καταστρέφεται. Μάλλον ανυψώνεται σε πιο ψηλό επίπεδο διά της κοινωνίας με την τέλεια «προσωπικότητα» του Θεού.

Να μια αξιοθαύμαστη προσευχή, συνθεμένη από το Μητροπολίτη Μόσχας Φιλάρετο (1782 -1867):

«Ω Κύριε, δεν γνωρίζω τι να σου ζητήσω. Εσύ μόνο γνωρίζεις τις πραγματικές μου ανάγκες. Εσύ με αγαπάς περισσότερο απ’ ό,τι εγώ γνωρίζω πως να αγαπώ. Βοήθησέ με να δω τις πραγματικές μου ανάγκες, που κρύβονται από μένα. Δεν τολμώ να ζητήσω ούτε σταυρό, ούτε παρηγοριά. Μπορώ μόνο να Σε περιμένω. Η καρδιά μου είναι ανοικτή σ’ Εσένα. Επίσκεψέ με και βοήθησέ με κατά το μέγα Σου έλεος. Παιδαγώγησέ με και ίασαί με, ταπείνωσέ με και ανόρθωσέ με. Προσκυνώ σιωπηλά το άγιο θέλημά Σου και τις ανεξερεύνητες οδούς Σου. Προσφέρω τον εαυτό μου θυσία σ’  Εσένα. Έχω όλη μου την εμπιστοσύνη σ’ Εσένα. Δεν έχω άλλη επιθυμία από του να εκπληρώνω το θέλημά Σου. Δίδαξέ με πως να προσεύχομαι. Προσεύχου Εσύ μέσα μου.»

Έτσι η προσευχή δεν πρέπει να ταυτίζεται με την αίτηση ή την ικεσία. Κι εδώ επίσης υπάρχουν επίπεδα και βαθμοί. Κάποιος ξεκινά με την ικεσία, αρθρώνοντας τις ανάγκες και τα ελαττώματά του μπροστά στο Θεό. Είναι η προσευχή των νεοφύτων. Στην πραγματικότητα ο Θεός βλέπει και γνωρίζει τις ανάγκες και τις θλίψεις μας πολύ καλύτερα από μας τους ίδιους και είναι πάντοτε έτοιμος να επέμβει και να βοηθήσει, ακόμη και προτού Του το ζητήσουμε. Μετά έρχεται η ευχαριστία γι’ αυτή τη θεϊκή αγάπη. Αυτό είναι πιο ψηλό επίπεδο. Αυτή οδηγεί τελικά στην αφιλοκερδή υμνωδία και λατρεία του Θεού, όταν ερχόμαστε πρόσωπο προς πρόσωπο με τη λαμπρότητα και τη δόξα Του και Τον υμνούμε για την ανέκφραστη μεγαλοσύνη Του, τη μεγαλοσύνη της αγάπης, που ξεπερνά κάθε γνώση και αντίληψη Μετά ο χορός των ανθρώπων ενώνεται με εκείνο των αγγέλων, οι οποίοι ούτε ζητούν, ούτε και ευχαριστούν, παρά μόνο ακατάπαυστα Τον υμνούν για την αιώνιά Του δόξα και μεγαλοσύνη και λαμπρότητα. Εδώ υπάρχει μια φυσική άνοδος από την ανθρώπινη ικεσία στη θέωση.

 

(Μετάφραση: Μοναχός Θεοδόσιος Σταυροβουνιώτης- περιοδικό Ορθ. Μαρτυρία)

Kαταλαλιά: θάνατος με το στόμα, θάνατος με το αυτί Όσιος Εφραίμ ο Σύρος

'Οσιος Εφραίμ ο Συρος, Κατάκριση, Πάθη

Αδελφέ, να μην ανέχεσαι αυτόν που καταλαλεί, ακόμη και αν λέει την αλήθεια, για να μη γίνεις συμμέτοχός του στην καταστροφή. Γιατί αν συμβεί να πει κάποιος δίκαια κακό τον βασιλιά που έσφαλε, κανείς από τους παρόντες δεν ανέχεται να ακούσει αυτά που λέγονται εναντίον του βασιλιά. Αν όμως σταθεί κανείς και ακούσει, μία τιμωρία αποφασίζεται και για τους δυο: ο ένας θανατώνεται γι’ αυτά που είπε, και ο άλλος επειδή τα άκουσε. Μιλά για κάποιον ο ψεύτης και εσύ στρέφεις το αυτί σου σε αυτόν, και τον θάνατο που βγάζει από το στόμα του τον δέχεται η αγκαλιά της ακοής σου· και παίρνοντας το φαρμακερό προζύμι του ψεύδους το ζυμώνεις μέσα σου.

Από πού βρήκε είσοδο ο θάνατος στον άνθρωπο; Δεν ήταν από την ακοή; Με αυτήν η Εύα δέχτηκε τα λόγια του φιδιού και μέσω αυτής, από τότε μέχρι σήμερα, συνηθίζει να εισέρχεται η καταστροφή. Γιατί ο διάβολος μπορεί να θανατώνει αυτόν που σωπαίνει μέσω εκείνου που μιλά· και αυτόν που δεν μπορεί να τον θανατώσει με το στόμα, τον θανατώνει με το αυτί.

Κάποτε, παρόλο που οι δαίμονες έλεγαν την αλήθεια, ο Σωτήρας δεν ανέχτηκε να τους ακούσει (Λουκ. 4:35). Επίσης και οι απόστολοι δεν δέχτηκαν να ακούσουν τον δαίμονα που τους εγκωμίαζε (Πραξ. 16:16-18), για να μη φωλιάσει η φαρμακερή φωνή του στην καθαρή ακοή τους, και έτσι να μη δέχονται ούτε το ψέμα. Γιατί ο πανούργος δαίμονας συνηθίζει να ανακατώνει το ψέμα με την αλήθεια, και αφού εξαπατήσει έτσι τους απλοϊκούς, τους γκρεμίζει στο βάραθρο της απώλειας.

Το φίδι, αν και τρώει γλυκιά τροφή, τη μεταβάλλει αμέσως σε δηλητήριο, και αν το μεταδώσει σε κάποιον, αλίμονο σε εκείνον. Έτσι και μέσα από την αλήθεια μπορεί να διοχετευτεί το ψέμα, σαν δηλητήριο γεμάτο με θάνατο. Μέσα δηλαδή στα γλυκύτατα λόγια του δαίμονα κρύβεται φοβερό και ολέθριο δηλητήριο, που δεν το καταλαβαίνουν οι πολλοί.

Παρόμοια και ο Ισκαριώτης, με το να κρύψει την απάτη στο φίλημα του στόματος και στην ειρηνική γλώσσα, ετοίμασε την προδοσία του καρδιογνώστη Κυρίου (Μαρκ. 14:43-46). Αν ο ψεύτης φάνηκε τέτοιος απέναντι στον Δημιουργό, σ’ εσένα πώς θα φερθεί; Ο Σωτήρας παρέδωσε τον εαυτό του στον θάνατο, αλλά δεν παρέδωσε την ακοή του στη φωνή του ψεύτη. Άνοιξε το στόμα του και γεύτηκε ξίδι με χολή (Ματθ. 27:34), δεν πρόσφερε όμως το αυτί του να δεχτεί τα λόγια του βρωμερού. Έδωσε το στόμα του να το φιλήσει ο προδότης, δεν έδωσε όμως απόκριση στον απατεώνα.

Και εσύ, δίνε το στόμα σου να το φιλήσει ο ψεύτης, μην του δώσεις όμως την ακοή σου· γιατί το φίλημα αυτόν θα καταδικάσει, ενώ με την ακοή θα σε θανατώσει η γεύση των λόγων του. Καλύτερα όμως θα κάνεις αν αποφύγεις εντελώς τη μυρωδιά και τη γεύση του δηλητηρίου.